INTERNATIONAAL

Toegangsbeperking van bepaalde soorten voertuigen tot delen van steden is een veelgebruikt instrument in het verkeerbeleid. In Europa wordt hieraan de verzamelnaam Urban Vehicle Access Regulations (UVAR's) gegeven. Er zijn diverse varianten: het gaat om voetgangerszones, lage-en nul-emissiezones, congestieheffingen, autoluwe zones, voetgangervoorrangszones en ruimtelijke ingrepen. Er zijn momenteel meer dan 700 UVAR's in ongeveer 500 steden in heel Europa. Deze zijn weergegeven in bijgevoegde figuur, ontleend aan www.urbanaccessregulations.eu, waar ook meer details over deze UVAR's te vinden zijn.

 

Soorten toegangsbeperkingen

Het gaat bij UVAR's meestal om een zonering die een gebied beslaat dat meerdere straten, een hele buurt, een gemeente of een stedelijk gebied omvat. De toegangsbeperkingen kunnen permanent, tijdelijk of voor bepaalde vaste tijden van een dag, week of jaar gelden. Bij de meeste UVAR's wordt de toegang tot het gebied gereguleerd of beperkt doordat aan bepaalde voorwaarden moet worden voldaan (bijvoorbeeld een bepaald type voertuig of rit of na betaling van een toeslag). 

Het UVAR-gebied heeft meestal verkeersborden bij in- en uitgang met uitleg over de regels die van toepassing zijn op de wegen in het gebied. Er zijn ook soorten UVAR's waarbij het gebruik van de wegruimte wordt gespecificeerd (zoals laden en lossen of parkeren). In weer andere wordt ingegrepen op de de rijstijl (d.w.z. snelheid of voorrang voor voetgangers/fietsers) om voorrang te geven aan duurzame mobiliteitsmodaliteiten (zoals fietsen, lopen, openbaar vervoer).

Overzichtsartikel

Een overzichtsartikel over Urban Vehicle Access Regulations presenteert de verschillende varianten en geeft voorbeelden. Verschillende landen en steden kennen low-emission zones (LEZ) oftewel milieuzones, waaronder Duitsland, Zweden, Denemarken, Engeland en Nederland. Het doel is hier het verminderen van luchtvervuiling door de oudste voertuigen te weren op grond van emissieklasse. Soms worden voertuigen niet geweerd maar wordt de toegang ontmoedigd door een heffing, zoals in Londen.

Wanneer alleen emissievrije voertuigen zijn toegestaan, wordt de LEZ een zero-emissiezone (ZEZ). Invoering van een ZEZ kan worden gedaan door een bestaande LEZ (milieuzone) strenger te maken of door de toegang tot een bestaande autoluwe zone of voetgangersgebied te beperken tot zero-emissie voertuigen. Een effectieve ZEZ zal veelal gericht zijn op het verminderen van het verkeer (niet "alleen" emissies) door te combineren met een autoluwe zone of met veranderingen in de weginrichting, uitbreiden van het voetgangersgebied of busbanen om de wegruimte te herverdelen ten gunste van andere modaliteiten en recreatie. Zo wordt de verblijfskwaliteit in het gebied verbeterd en de algehele impact op klimaatemissies vergroot.

Zero-emissiezones in andere landen

Behalve Nederland zijn er ook andere landen waar voornemens zijn om ZEZ in te voeren. In Londen en Oxford zijn ZEZ’s al ingevoerd. Grenoble voert een zero-emissiezone in voor logistieke voertuigen in 2030. Parijs voert een zero-emissiezone in voor alle voertuigen in 2030. Oslo bereidt een ZEZ voor in het stadshart, en Rome wil dit ook voor een groot deel van de stad vanaf 2030. Berlijn heeft zich uitgesproken voor een zero-emissiezone maar vooralsnog ontbreekt een rechtsgrond om de huidige milieuzone aan te scherpen tot ZEZ. Een ICCT-publicatie noemt verder nog Bergen (Noorwegen), Luoyang, Foshan (China), en Kevadia (India).

---

Meer informatie

·      Het Europese project ReVeAL (Regulating Vehicle Access for Improved Liveability) ontwikkelt tools om steden te ondersteunen bij het implementeren van UVAR's. Het project eindigt in november 2022. Het eerder genoemde overzichtsartikel is ontleend aan het werk dat is gedaan voor dit project.

·      Het project UVARExchange werkt voor de Europese Commissie, het Europees Parlement en de UNCEC aan geharmoniseerde LEZ- en ZEZ-verkeersborden.

·      Het project UVARBox ondersteunt steden bij het digitaliseren van hun UVAR-regelgeving, zodat deze onder meer in digitale navigatietools kan worden opgenomen.